Κυριακή 9 Νοεμβρίου 2008

Change όπως Chanel;


Στην τελευταία Μπιενάλε της Βενετίας, στο εθνικό περίπτερο της Ιταλίας παρουσιάστηκε η βιντεοεγκατάσταση Democrazy του Φραντσέσκο Βετσόλι με θέμα τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. Ενόψει των εκλογών του 2008, ο Βετσόλι έπεσε έξω ως προς το φύλο και το χρώμα του δέρματος του ενός υποψηφίου, αλλά κατά τα άλλα το έργο του αποτελεί καλή αφετηρία για συζήτηση σχετικά με τις αμερικανικές εκλογές που μόλις τελείωσαν.

Βενετία, 2007. Στο ιταλικό περίπτερο, μέσα σε σκοτεινή ελειψοειδή αίθουσα με μπαλόνια, προβάλλονταν σε παράλληλους χρόνους τα διαφημιστικά σποτ της φανταστικής καμπάνιας των υποτιθέμενων προεδρικών υποψηφίων Πατρίτσια Χιλ και Πάτρικ Χιλ. Τους υποψηφίους υποδύονταν δύο σταρ των μίντια: από τη μια πλευρά η Σάρον Στόουν, που παρέπεμπε σε Χίλαρι Κλίντον, και από την άλλη ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί. Τα δύο σποτ είχαν γυριστεί από τις αληθινές εταιρείες συμβούλων επικοινωνίας που είχαν αναλάβει την προώθηση του Τζορτζ «Ντάμπγια» Μπους το 2004 και του Μπιλ Κλίντον το 1996, και προέβαλλαν τη δημοτικότητα, την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα των υποψηφίων να γοητεύουν και να πείθουν. Το έργο του Βετσόλι σχολίαζε πολύ εύστοχα και εύγλωττα τους μηχανισμούς των μίντια και της «πολιτικής επικοινωνίας» όσον αφορά την προβολή των τοπ πολιτικών, τη διαμόρφωση της δυναμικής των εκλογών και εντέλει την ίδια τη δημοκρατία. Οι δύο υποψήφιοι, η Αμερικανίδα χολιγουντιανή σταρ και ο Γάλλος φιλόσοφος, έμοιαζαν πανομοιότυποι, σε μια έκφραση απαισιοδοξίας -ή μήπως αμυδρής ελπίδας;- του καλλιτέχνη.

Με παρόμοια θέματα καταπιάνεται και ο Ντέιβιντ Τζόσελιτ στο τελευταίο τεύχος (Νοέμβριος 2008) του Artforum. Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο υπό τον τίτλο "Representative Governance - On the Politics of Images", σχετικά με τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, εξηγεί πώς στη μοντέρνα πολιτική οι εικόνες των τοπ πολιτικών είναι στην πραγματικότητα άβαταρ, πώς οι κεντρικοί υποψήφιοι πλασάρουν τους εαυτούς τους ως μίντια σελέμπριτις τουλάχιστον από την εποχή της τηλεοπτικής αναμέτρησης μεταξύ Τζον Φ. Κένεντι και Ρίτσαρντ Νίξον (1960), πώς οι προεδρικές εκλογές μοιάζουν με ριάλιτι τηλεοπτικούς διαγωνισμούς και οι προκριματικές με τα δοκιμαστικά τους, και πώς στην πρόσφατη προεκλογική εκστρατεία τρία άβαταρ, του Ομπάμα, του Μακέιν και της Πέιλιν, πάλεψαν για την οικειοποίηση του πολύτιμου μηνύματος της αλλαγής χωρίς επιχειρήματα, με το θέαμα να πολεμά το θέαμα. «Οι θέσεις των πολιτικών υποψηφίων για τα διάφορα ζητήματα δεν είναι ασφαλώς ασήμαντες, αλλά εξίσου σημαντική αν όχι σημαντικότερη είναι η ικανότητα της εικόνας-σελέμπριτι [του πολιτικού] να εδραιώσει μια σχέση με το κοινό ανάλογη με εκείνη που δημιουργεί με το κοινό ένας τηλεοπτικός χαρακτήρας. Αυτό απαιτεί λεπτή εξισορροπητική δράση», συμπληρώνει ο συγγραφέας του άρθρου.

Όσον αφορά την εξισορρόπηση, ο Ομπάμα τα κατάφερε περίφημα. Ευαγγελίστηκε μεν την αλλαγή, αλλά χωρίς να τρομάξει κανέναν. Ως εικόνα αγγίζει πολλά είδη ψηφοφόρων: για τους Αφροαμερικανούς είναι ο μαύρος αδελφός που η εκλογή του δικαιώνει τους αγώνες της φυλής τους (βλ. πόστερ όπου η ασπρόμαυρη μορφή του παραπέμπει στις μυθικές εικόνες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Μάλκολμ Εξ), για τους λατινικής και ασιατικής καταγωγής είναι ο μη WASP, και για πολλούς λευκούς η όχι απειλητική φιγούρα ενός μαύρου που δεν είναι και τόσο μαύρος ούτε βγήκε από το γκέτο· για τα κατώτερα στρώματα είναι ο φτωχός που κατάφερε να ανελιχθεί κοινωνικά και οικονομικά και για τους ευκατάστατους ο προνομιούχος που ο τρόπος ζωής του ανταποκρίνεται στα δικά τους πρότυπα και που γνωρίζει πώς να είναι τυπικά και καθησυχαστικά presidential. Το δε σύνθημά του Change ως περιεχόμενο γεννά ελπίδες αμερικανικής ανανέωσης που είναι εμπνευσμένη από τη Γαλλία του Μιτεράν και οπτικά παραπέμπει στο κομψό λόγκο της κλασικής γαλλικής φίρμας Chanel.

Στην περίπτωση του Ομπάμα, το άβαταρ-σελέμπριτι με τη νίκη του σίγουρα ανταποκρίθηκε σε μια πραγματική ανάγκη, αμερικανική και παγκόσμια. Εφόσον η ανθρώπινη ψυχή λειτουργεί με σύμβολα και χρειάζεται τις τελετουργίες, η είσοδος ενός μη λευκού προέδρου στον Λευκό Οίκο έδωσε πίσω, σε συμβολικό επίπεδο, ένα κομμάτι από την κλεμμένη υπερηφάνεια του Αφροαμερικανού και γενικότερα του μαύρου ανθρώπου. Τα γλυκά δάκρυα του Τζέσε Τζάκσον το βράδυ της νίκης του Ομπάμα, παρόλο που οι δυο τους είχαν ψυχραθεί, και η αξιοπρεπής ευτυχία που ξεχείλιζε από το πρόσωπο της Μάγιας Αγγέλου στο Αλ Τζαζίρα, λίγο αργότερα, δεν μπορούσαν παρά να σημαίνουν ότι η εκλογή τού έστω και κατά το ήμισυ μαύρου υποψηφίου ήταν κάτι σαν άρση μιας συλλογικής ταπείνωσης, μια σεισάχθεια.

Κατά τα άλλα, κανείς δεν γνωρίζει αν ο Ομπάμα θα καταφέρει να ανταποκριθεί στις προσδοκίες που καλλιέργησε η ρητορική του εντός και εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών. Μίλησε για αποχώρηση από το Ιράκ, αλλά σε αόριστο χρόνο και με παράλληλη αποστολή περισσότερων δυνάμεων στο Αφγανιστάν· ως γερουσιαστής απείχε συστηματικά από ακανθώδεις ψηφοφορίες· δεν τα έβαλε ποτέ ουσιαστικά με κανέναν· και μολονότι παρουσιάζεται ως σωτήρας των οικονομικά δυσπραγούντων, όταν άρχισαν οι πρόσφατες καταρρεύσεις τραπεζών εκφράστηκε εναντίον της κρατικής ενίσχυσης των δανειοληπτών. Το ζήτημα της οικονομίας υπήρξε κρίσιμο για τη νίκη του Ομπάμα παρά τις γενικότητες, τις αοριστίες και τις εξαγγελίες του για ψίχουλα παροχών -εκπρόσωπος της άρχουσας τάξης γαρ-, επειδή η άλλη επιλογή στον μυωπικό ορίζοντα του αμερικανικού δικομματισμού ήταν ακόμα χειρότερη. Για να επανέλθουμε, λοιπόν, στον Βετσόλι, μένει να αφήσουμε τον χρόνο να αποδείξει αν η πολιτικοποιημένη Αμερικανίδα σταρ του Χόλιγουντ και ο Γάλλος ποπ διανοούμενος είναι ένα και το αυτό ή αν υπάρχει ανάμεσά τους κάποια διαφορά με σημασία.

Σάββατο 8 Νοεμβρίου 2008

Κόσμος και κοσμάκης


Εγκαίνια του νέου χώρου της γκαλερί The Breeder στο Μεταξουργείο, στις 25.9.08.



Δύο μέρες αργότερα, θρησκευτικός εορτασμός της κοινότητας των Αιθιόπων στην Πλατεία Κουμουνδούρου, κοντά στην παλιά γειτονιά της γκαλερί.